محصولات نانویی در حوزه دارو و پزشکی

فهرست محصولات نانویی در حوزه دارو و پزشکی مورد تأیید ستاد ویژه توسعه فناوری نانو منتشر شد این محصولات مهر تأیید علمی را اخذ کرده اند و برای مصرف قابل اعتماد هستند.

بررسی محصولات نانو و ارائه تاییدیه نانو مقیاس به آنها از جمله فعالیت های مهم ستاد توسعه فناوری نانو از ابتدای سال جاری بوده است. در واقع بررسی مواد و محصولات تولید و عرضه‌شده در حوزه فناوری نانو، سبب شفافیت بازار محصولات نانو شده و به‌ ارتقای کیفی این محصولات و افزایش اعتماد مصرف کنندگان کمک می‌کند.

۱۵ محصول دسته بندی شده در حوزه صنعت دارو و پزشکی که مبتنی بر فناوری نانو هستند و موفق به اخذ تأییدیه نانو مقیاس از ستاد توسعه فناوری نانو شده اند در زیر معرفی شده اند.

محصولات نانویی صنعت دارو و تجهیزات پزشکی به شرح زیر است:

باند پانسمان آنتی باکتریال (آجی کت)

این محصول باند پانسمان حاوی نانو ذرات نقره با خاصیت آنتی باکتریال است. فرایند بهبود زخم‌ها توسط عفونت‌های باکتریایی به تاخیر می‌افتد، بنابراین پیشگیری و درمان عفونت بخش مهمی از بهبود زخم است. از باند پانسمان حاوی نانو ذرات نقره، جهت پانسمان زخم با ایجاد خاصیت آنتی باکتریال استفاده می‌شود. این گاز به دلیل خاصیت آنتی باکتریالی قوی نانوذرات نقره به منظور کنترل عفونت در محل سوختگی و زخم کاربرد دارد و با آزادسازی آهسته یون نقره اثرات ضدمیکروبی و ضدالتهابی خود را اعمال می‌کند.

داروی ضد سرطان(سینا دوکسوزوم)

محصول سینادوکسوزوم حاوی دوروکسوروبیسین هیدروکلراید لیپوزمال است. فرمولاسیون این فراورده به شکلی است که دوکسوروبیسین را به داخل حامل‌های نانولیپوزومی وارد کرده و با افزایش نفوذپذیری و پایداری دارو را در بافت تومور آزاد می‌کند.

این حامل لیپیدی با نشت کمی که دارد باعث کاهش عوارض جانبی دوکسوروبیسین می‌شود و به این شکل سمیت قلبی این دارو که جزء خطرناک‌ترین عوارض جانبی آن است، کاهش می‌دهد. سینادوکسوزوم در درمان سرطان‌های مختلفی به کار می‌رود و با توجه کارایی بالایی که به علت ماهیت لیپوزومال خود دارد در سرطان‌های متاستاتیک متعددی نظیر سرطان‌های متاستاتیک سینه و تخمدان و همچنین در مولتیپل می‌لوما و کاپوسی سارکومای بیماران مبتلا به ایدز اثر قابل توجهی دارد.

نانو امولسیون ویتامین E

لیپوزم‌ها به عنوان کیسه‌های کروی میکروسکپی هستند که اجزاء داخلی آن را محلول‌های آبی تشکیل می‌دهند که به وسیله دولایه لیپیدی هم‌مرکز احاطه شده‌اند. غشاء لیپوزومی می‌تواند لیپیدهای مصنوعی یا طبیعی باشد که نسبتا زیست تخریب‌پذیر و زیست ‌تطبیق‌پذیر هستند. لیپوزم‌ها به علت خواص بی‌نظیر ساختار دولایه، به‌عنوان یک حمل‌کننده مواد چربی‌دوست و موکلول‌های محلول در آب به کار می‌روند.

سینا کورکومین ۸۰

این محصول نانومیسل های حاوی کورکومین است که دارای قابلیت پخش و انحلال در آب است. کورکومین به علت عدم انحلال در آب، قابلیت جذب توسط بدن را ندارد. لذا محلول سازی کورکومین در محیط آبی دارای اهمیت فراوان است.

میسل ها انبوه هایی از مولکول های «سورفکتانت» بوده که دارای سر آب دوست و انتهای آبگریز بوده و قادر به محلول سازی کورکومین هستند. قراردادن کورکومین در نانومیسلها باعث انحلال و پخش آن در آب و ایجاد قابلیت جذب کورکومین توسط بدن می شود.

به طور کلی مهمترین اثرات بیولوژیکی زردچوبه و کورکومین اثرات ضد التهابی، آنتی اکسیدانی و پیشگیری کننده از سرطان است.

پکلی تاکسل باند شده با نانو ذرات آلبومین

این محصول پاکلی تکسل باند شده با آلبومین با نام تجاری آبراکسان است. پاکلی تاکسل یک ماده طبیعی ضدسرطانی است که مانع فرآیند تقسیم سلولی و رشد سلولهای سرطانی می‌شود. در این دارو از قابلیت آلبومین به عنوان حامل طبیعی مولکولهای نامحلول در آب، در بدن استفاده شده که به طور انتخابی در بافتهای توموری جمع می‌شود.

این دارو به دلیل اینکه ماده موثر ضد سرطان پاکلی تکسل را درون آلبومین قرار می‌دهد، اثرات جانبی مضر شیمی درمانی را مانند داروهای دیگری که از حلال استفاده می‌کنند، ندارد.

کیت LSPR حاوی نانو ذرات طلا جهت تشخیص بیو مولکول

این محصول کیت LSPR تشخیص بیومولکول بوده که بر اساس فرآیند SPR نانوذرات طلا کار کرده و قابلیت تشخیص مقادیر کم از بیومولکول‌ها را دارد. نانوذرات فلزی نجیب باند جذب شدیدی را در منطقه نورمرئی و ماوراء بنفش نشان می‌دهند که در حالت حجمی چنین پدیده‌ای رخ نمی‌دهد.

این باند جذب هنگامی ایجاد می‌شود که فرکانس پرتو ورودی با نوسانات الکترون‌های باند هدایت در ذرات فلزی تشدید ایجاد کند. این پدیده، رزونانس پلاسمون سطحی موضعی (LSPR) نامیده می‌شود. در آزمایش با LSPR یک بیومولکول به سطح نانوذرات متصل می‌شود. در اثر این اتصال دی الکتریک اطراف نانوذرات از آب به بیومولکول مذکور تغییر می‌کند.

میزان بیومولکولهای متصل شده به سطح نانوذرات با میزان تغییر در طول موج جذب حداکثر قابل تخمین است. جذب گزینشی بیومولکول‌ها به سطح ذرات و در نتیجه تشخیص آن‌ها می‌تواند با عامل دار کردن اولیه سطح ذرات و سپس متصل شدن بیومولکول هدف به این عامل‌ها انجام پذیرد. انتقال پیکی که به دلیل یک مولکول مشخص رخ می‌دهد به جرم مولکولی آن نیز به شدت وابسته است.

مولکول‌های بزرگ‌تر فضای بیشتری را پر می‌کنند و در ‌‌نهایت انتقال پیک بیشتری را رقم می‌زنند.

سینا آمفولیش

این محصول ژل موضعی آمفوتریسین B نانولیپوزومال ۴ دهم درصد است که به منظور درمان بیماری سالک تولید شده و به صورت موضعی قابل استعمال است. آمفوتریسین B داروی ضد انگل و ضد قارچ مؤثری است که برای درمان بیماری سالک به کار می‌رود. به علت ایجاد سمیت کلیوی توسط این دارو فرمولاسیون‌های لیپوزومال می‌تواند برای دارورسانی هدفمند مورد استفاده قرار گیرد. فرم لیپوزومی آن از تأثیرات مخرب این دارو بر بدن می‌کاهد و باعث افزایش نفوذ و انتقال به سطح قارچ می‌شود.

داروی نانولیپوزومال حاوی الیگونوکلئوتید مهارکننده Bcl-۲

این دارو به عنوان داروی ژن درمانی سرطان شناخته می شود که محصور بودن این دارو در لیپوزوم باعث کاهش عوارض آن و هم چنین باعث افزایش نفوذ و انتقال به سطح سلول سرطانی می شود.

کرم نانولیپوزومال اسپرینولاکتون ۱ درصد

حلالیت اسپیرونولاکتون دارو در محیط آبی پایین است. می‌توان از نانولیپوزوم‌ها به منظور محملی برای این دارو استفاده کرد. نانولیپوزوم‌ها سبب کند شدن ر‌هایش دارو در بدن، قابل استفاده شدن بیشتر در محیط آبی و کاهش مضرات آن خواهند شد.

امولسیون کوپلیمر پلی اتیلن گلیکول – پلی لاکتاید حاوی داروی پاکلی تاکسل

این محصول داروی پاکلی‌تکسل است که به علت حل مشکل حلالیت پایین، در نانو می‌سل‌های پلیمری بارگذاری شده است. می‌سل پلیمری در غلظت بحرانی کوپلیمر دو جزئی مورد استفاده، تشکیل می‌شود. جزء اول کوپلیمر نقش کنترل نرخ ر‌هایش داروی بارگذاری شده را دارد و زیست‌سازگاری و زیست‌تخریب‌پذیری آن باعث اهمیت ویژه‌اش در دارورسانی پاکلی‌تکسل شده است، جز دوم نیز باعث افزایش عمر دارو در بدن می‌شود.

این محصول به دلیل اثربخشی درمانی آن در برابر طیف گسترده‌ای از سرطان‌ها، به عنوان داروی ضد سرطان شناخته شده است.

نانو امولسیون پروپوفول

امولسیون سیستمی است که در آن یک فاز مایع در فاز مایع دیگر (که غیر قابل حل در یکدیگر است) پراکنده شده باشد. جهت جلوگیری از به هم پیوستن فازهای مشابه در این سیستم از سرفکتنت‌های مناسب استفاده می‌شود.

امولسیونی که قطرات موجود در آن بوسیله تنش‌های برشی اعمال‌شده به ابعاد نانو رسیده‌اند را نانوامولسیون می‌گویند. برد مورد قبول درباره ابعاد نانویی ۱ تا ۱۰۰ نانوم‌تر است. تولید نانوامولسیون نیاز به استفاده از همگن‌سازهای فشار بالا دارد.

این امولسیون‌ها حاوی آب، روغن، سرفکتنت‌ و کوسورفکتنت‌های خاص با درصدهای مناسب هستند. نانوامولسیون‌ها خواص فیزیکی متفاوتی نسبت به میکروامولسیون‌های مرسوم دارند.

محصول حاضر نانوامولسیون قطرات پروپوفول در زمینه آب است که در مقیاس آزمایشگاهی تولید می‌شود. پروپوفول‌ یک‌ داروی ‌بیهوش‌کننده‌ است‌ که‌ به‌ منظور القاء و ادامه‌ بیهوشی‌ مصرف‌ می‌شود. این‌ دارو همچنین‌ برای‌ ایجاد تسکین‌ در حین ‌مراقبت‌های‌ ویژه‌ و یا اعمال‌ جراحی‌ و تشخیصی‌ بکار می‌رود.

کلوئید نانو ذرات مگنتیت حاوی دکستران

اکسیدهای آهن ترکیبات شیمیایی متشکل از آهن و اکسیژن هستند که به اشکال متفاوتی در طبیعت یافت می‌شوند وشناخته‌شده‌ترین فازهای آن مگنتیت (Fe۳O۴)، مگهمایت (γ-Fe۲O۳) و هماتیت (α-Fe۲O۳) است. این سه نوع اکسید ازلحاظ فناوری بسیار مهم هستند. مگنتیت مشهور‌ترین ماده معدنی مغناطیسی در بین تمام مواد معدنی طبیعی روی زمین است.

این ماده دارای ساختار اسپینل معکوس است که در آن یون‌های آهن سه‌ظرفیتیبه‌طور تصادفی درمکان‌های چهار و هشت‌وجهی و یون‌های آهن دو ظرفیتی در مکان‌های هشت‌ وجهی توزیع‌ شده‌اند. مگنتیت مغناطیس دائم از خود نشان می‌دهد و در دمای اتاق فری مغناطیس است.

ذرات مگنتیت متخلخل نیستند و انحلال آن‌ها از هر اکسید آهن سه‌ ظرفیتی خالص دیگری سریع‌تر اتفاق می‌افتد. این ماده به‌ واسطه گاف انرژی نسبتاٌ کوچک رفتار شبه‌ فلزی از خود نشان می‌دهد. دمای کوری مگنتیت ۸۵۰ کلوین است.

کلویید مگنتیت به واسطه پایداری و زیست‌سازگاری‌اش توجه زیادی را در بیوپزشکی به خود جلب کرده است.

نانوامولسیون دگزامتازون

محصول مورد نظر نانو امولسیون لیپوزومی دگزامتازون است که هدف از تولید آن کنترل میزان ر‌هایش و بالا بردن حلالیت در آب می‌باشد. دگزامتازون در درمان مشکلات روماتیسمی، مشکلات متعدد پوستی، آلرژی‌های شدید، آسم و… به کار می‌رود. این دارو دارای اثرات ضد التهابی و سرکوب کننده سیستم ایمنی است. نانو لیپوزوم‌ها سبب کند شدن ر‌هایش دارو در بدن و کاهش مضرات آن خواهند شد و به علت خواص بی‌نظیر ساختار دولایه‌شان، به عنوان یک حمل کننده مواد چربی دوست و مولکول‌های محلول در آب به کار می‌روند.

کیت تشخیص بارداری (ریما)

کیت تشخیص سریع بارداری، یک کیت غربالگر مبتنی بر نانو ذرات طلا به حساب می‌آید. مبنای عملکرد کیت اتصالات آنتی بادی – آنتی ژن است و از این رو در دسته کیت‌های ایمنوکروماتوگرافی قرار می‌گیرد. تست مذکور قادر به تشخیص سریع بارداری از نمونه ادرار است.

پانسمان داربست دوبعدی، پایه عسل حاوی نانوذرات ارژنین و الیاف کلاژن – کیتوسان

این محصول پانسمان داربست دوبعدی پایه عسل حاوی نانوذرات آرژنین و الیاف کلاژن-کیتوسان است. خواص آنتی باکتریال عسل از رشد میکروب‌ها در محیط مرطوب ناشی از محیط درمان جلوگیری می‌کند و برعکس دیگر ضدعفونی کننده‌ها، باعث آسیب بافتی نمی‌ شود.

کلاژن دارای خواص عالی زیست سازگاری و زیست تخریب پذیری است اما نرخ زیست تخریب پذیری بالا و مقاومت مکانیکی پایین کلاژن پایه باعث شده از پیوند عرضی در داربست‌های پایه کیتوسانی به عنوان یک روش موثر در بهبود خواص مکانیکی این ماده استفاده شود. آرژنین نیز به عنوان یک آمینو اسید به عنوان یکی از واسطه‌های مهم در فرآیند ترمیم زخم شناخته شده است.

to۳u_۶.jpg

این مواد به طور کلی بر اساس ترکیب شیمیایی، مکانیزم رسانش و ابعادشان طبقه‌بندی می‌شوند. عمدتا ترکیب شیمیایی این مواد شامل فسفولیپیدهای طبیعی یا مصنوعی، لیستین و فسفات دیلوتانول آمین است. ساختار دولایه لیپوزم‌ها باعث آزاد شدن آهسته موادی نظیر ویتامین E و همچنین باعث پایداری بهتر این مواد می‌شود.

منبع: مهر